SAVSAT

History of Savsat: Şavşat was under the sovereignty of Urartians, Kimmerians, Saka Turks, Romans and Sasanians between 900 and 950 Re. According to historical sources, Urartu and Kimer tribes lived around Şavşat between the years 900-650 BC. The region remained in the hands of Saka Turks, Romans and Sassanids, respectively.

During the Trabzon Governorship of Yavuz Sultan Selim, when Rize Province joined the Ottoman lands, now the town of Gönye, near Batumi, surrendered spontaneously. After Sultan Selim returned to Trabzon, Artvin Beys wanted to be protected as well. After this, in the second expedition, Artvin, Ardanuç, Şavşat and Borcka circles joined the Ottoman lands and their beys were given semi-chiefdom. After Yavuz Sultan Selim left Trabzon, Şavşat, Ardanuç, Oltu, Tortum and Artvin left the Ottoman Empire again. It was taken for the administrative division of our conquered region (Georgia Province) and Artvin, Şavşat and Ardanuç were turned into sanjaks.

Following the start of the First World War and the entry of the Ottoman Government into the war, the Russian armies crossed our borders on 1 NOVEMBER 1914. Since the current Armenian hostility also increased the danger, a small part of the people of Şavşat were forced to migrate to Anatolia, leaving all their material possessions, due to the cutting of the roads of all the people of Ardanuç and Artvin.

Immediately after the agreement signed with the Georgians, the Eastern Front Commander Kazım Karabekir Pasha, who was waiting in Kars with his forces, was instructed. Our army, which departed from Kars on 22 FEBRUARY 1921, arrived in Ardahan on 23 FEBRUARY, the same forces later crossed the Sahara Mountain and recaptured Şavşat, Ardanuç, Artvin and Borçka, and included them in the Motherland without any further intervention.

Geographical Structure of Savsat: Şavşat is surrounded with high mountains. Karçal Mountains (3,537) are the subprefectural borders in west and northwest. Şavşat is rich in respect of its running waters. Number of glacial lakes exists in the area. The largest one of these lakes is the Lake KaragöL. it is a fruitful lake from irrigation and fishing viewpoint. The salmon trout is abundant. Another lake in the scope of National Parks is another lake like Karagöl, which is suitable for picnic. Şavşat has also number of springs of medicinal mineral water. The spa with its hot water in Çermik of Çoraklı village is medicinal for rheumatism. Şavşat is rich in respect of its plant cover. It has rich forestry areas, and any and all kinds of trees with large leaves in the lands with low altitudes. Winter is long in high altitude points.

Education and Cultural Structure of Savsat: In the subprefectural area there are 1 kindergarden 27 primary schools, 2 primary schools with board and 3 high schools for children’s education.

Şavşat is a rich subprefecture from tourism potential viewpoint. it has unique beauties with its double-floor wooden houses in villages and plateaus, forestry areas, lakes and trekking trucks.

Health Care Services of Savsat: Health care services are introduced in a State Hospital with 50 beds, and 46 rural health centers.

Economy in Savsat: Since Şavşat has the limited agricultural lands, traditional family-type farms and small sheep-pens are mostly seen. The agricultural activities on greenhouses have just been started due to a convenient area climate.

Savsat Cuisine

  • Meals Made from Milk and Dairy Products

Cheese cake and cream cake.

Dishes Made of Vegetables and Wild Herbs

Mountain beet, bird food, gum, wild purslane, roasted chard, mallow. In addition, food is made from some herbs. Wrapping is made from fresh vine leaves, chard and cabbage.

  • Pastries

Katmer, silor, pastry (with walnuts, cheese, minced meat, butter), kete, noodles, hankal, cereal, corn flakes, bişi, fetir, mafiş Turkish delight, çirğ, cimur, kançlama, pasta, ravioli, button pastries.

  • Other Dishes

Winter roasts, kebabs made on wooden skewers are local specialties of meat dishes. Dishes such as keskek, gendima and şilav are made from grains.

  • Desserts

Pumpkin dessert, Hasuta, kaysefe, zurbiyet, iron dessert, rice pudding, apple, pear, mulberry and grape pulps, ashura, baklava and honey delight are among the desserts.

  • Soups

Purşuk soup, ayran soup, tutç soup, ayran kalacoşu, eski soup, bulgur soup, onion soup, chincharian soup, plum soup, ğerğel soup, watery harşo, hele soup, zucchini soup, cut soup, beetroot soup are among the local soups.

  • Meals

Onion sauerkraut, potato dish, meatballs, flat doner kebab, chard dal dish, plum dish, yoghurt starter, milk egg, flour bowl, kaygana, chilbur, milk cannon, bulama (auguz), motrevli, papasela, cap, kapuska, çenço, Kuymak , Cheese melted, stuffed wrap, hail, onion dish.

  • Pickles

Sauerkraut, pickled bean, pickled chard, pickled tomato, pickled salad, pickled Gimi.

  • Marmalade and Molasses

Mulberry molasses, Cranberry syrup, pear molasses, grape molasses, cherry molasses, plum molasses, pear jelly, quince molasses, grape marmalade, cranberry marmalade, rosehip marmalade.

In addition, people of our region dry fruits such as mulberry, apple, quince, pear and make “kak” and consume them as snacks or compotes. Another indispensable part of Şavşat cuisine is the white potato grown in our region and consumed by boiling or baking.

PHOTOS FROM SAVSAT

Ardanuç

Yüzölçümü 989 kilometrekare olan İlçe; kuzeyde Şavşat, güneyde Yusufeli ve Erzurum’un Olur İlçeleri, doğu Ardahan, batıda ise Artvin Merkez İlçe ile komşudur. Coğrafi bakımdan kırık bir arazi yapısına sahip olan Ardanuç‘un rakımı 500 Metre olup, tipik karasal iklime sahiptir. İlçe merkezi, Kürdevan Yanlızçam ve Horosan dağları ile çevrilidir. İlçe merkezinden, Bulanık, Horhot, Ekşinar çayları ve Güleş deresinin beslediği Ardanuç Deresi geçmektedir. İlçe yüzölçümünün yaklaşık % 32’si ormanlık, % 8’i çayır ve mera, % 56’sı da tarıma elverişsiz araziden oluşmaktadır. İlçe arazisinin yaklaşık % 11’lik alanı tarıma elverişli araziden oluşmaktadır. Ardanuç’un İl merkezine uzaklığı 39 km.dir. İlçenin 49 adet köy ve 1 merkez belediyesi bulunmaktadır. Köyler dağınık yerleşime sahiptir.

İlçenin yararlanabildiği yakın havaalanları Erzurum, Trabzon ve Gürcistan’ın Batum havaalanlarıdır.

Ardanuç’ta Kültür ve Turizm
Ardanuç İlçesi tarihi ve kültürel değeri olan çok sayıda esere sahiptir.

  • İskender Paşa Camii ve Türbeleri: Ardanuç ilçesi, Adakale mevkiinde bulunmaktadır. Camiinin İlk yapımı Osmanlı Dönemine dayanmaktadır. 1553 yılında tamir edilerek tekrar ibadete açılmıştır. Yanında Osmanlı Dönemine ait Hatice Hanım, Ali Paşa ve Süleyman Paşa’ya ait Türbeler bulunmaktadır. Yörenin ilk camisi olması açısından önem taşımaktadır.
  • Ardanuç (Gevhernik) Kalesi: Ardanuç ilçesi, Adakale mevkiinde yer almaktadır. Kalenin ilk yapılaşması M.Ö. dönemlerde başlamıştır. Bagratlı Krallığı Çıldır Atabekleri ve Osmanlıların yönetim yeri olarak kullanılmıştır. Yöredeki en önemli kalelerden birisi olup iç kalesi ve etrafı surlarla çevrili şehir yapısıyla tek örnektir. Geçmiş dönemlere ait çeşitli kalıntıların yanı sıra, taş kemer dükkanlar, toprakaltı soğuk hava depoları ve Kanuni sultan Süleyman’a ait kitabesiyle de dikkat çekmektedir.
  • Ferhatlı Kalesi: Ferhatlı köyünde bulunan Ferhatlı kalesi ilk yapısı Osmanlı Dönemine dayanmaktadır. Tabandan başlayarak kalenin üst kısmına ulaşan kaya içi oyma kapalı yol geçidi Ferhat- Şirin efsanesine benzetilip ilgi çekmektedir.
  • Kutlu Köyü Kalesi: Kutlu Köyü bağlar mevkiinde bulunmaktadır. Cinavuz yapısı kale surlarının harçsız büyük kaya taşları ile yapılmış olması nedeniyle ilgi çekmektedir.
  • Cehennem Deresi Kanyonu: Türkiye’nin sayılı kanyonlarından biri olan Cehennem Deresi Kanyonu, ilginç doğal yapısı ile insanların ilgisini çekmektedir.
  • Rabat Kilisesi: Bulanık Köyüne 6 Km. mesafede Rabat mahallesindeki kilise yabancı turistlerin uğrak yerlerindendir.
  • Balkayası:  Bulanık, Zekeriya ve Gülice Köyleri yolu üzerinde İlçeye 14 Km. mesafede bulunan 1 Km uzunluk 300 metre yükseklikteki Bal kayası ilgi çeken yerlerdendir.
  • Üçlü Kara Göller:  Kutlu Köyü üzerinde Bilbilhan yaylası civarında bulunan Kara Göller doğal alabalığı ile ilgi çekmektedir.
  • Festival ve Köy Şenlikleri:  Ardanuç İlçesi; köy ve yayla şenliklerinin yoğun olarak düzenlendiği ilçelerden biridir. Düzenlenen bu etkinliklerin başlıcaları;
    • Ardanuç Belediye Başkalığınca düzenlenen Çuruspil Efkari Aşıklar Şenliği ve Karakucak Güreş Festivali,
    • Aydın Köyü Söğüt Düzü Yayla Şenlikleri ve Karakucak Güreşleri Festivali,
    • Bereket ve Ovacık Köyleri Yayla Şenlikleri ve Güreş Festivali,
    • Bulanık Köyü Soçluk Festivali,
    • Güleş Köyü Festivali ve Kutlu Köyü Yayla Şenliği’dir.

Şavşat

Şavşat Tarihi

Tarih kaynaklarına göre Şavşat civarında M.Ö.900-650 yılları arasında Urartu ve Kimer kabileleri yaşamışlardır. Bölge daha sonraları sırasıyla Saka Türklerinin, Romalıların ve Sasanilerin elinde kalmıştır.

Yavuz Sultan Selim’in Trabzon Valiliği sırasında Rize İlinin Osmanlı topraklarına katıldığı zaman şimdi Batum yakınlarındaki Gönye kasabası da kendiliğinden teslim olmuştur. Sultan Selim Trabzon’a döndükten sonra Artvin Beyleri kendilerinin de korunmasını istemişlerdir. Bunun üzerine yapılan ikinci seferde Artvin, Ardanuç, Şavşat ve Borçka çevreleri Osmanlı topraklarına katılmış beylerine yarı beylik verilmiştir. Yavuz Sultan Selim’in Trabzon’dan ayrılması üzerine Şavşat, Ardanuç, Oltu, Tortum ve Artvin yeniden Osmanlı Devletinden ayrılmışlardır. Fethedilen bölgemiz (Gürcistan Vilayeti) adlı idari bölümü için alınmış ve Artvin, Şavşat, Ardanuç birer sancak haline getirilmiştir.

Birinci Dünya savaşının başlaması ve Osmanlı Hükümetinin savaşa girmesini müteakiben Rus orduları 1 KASIM 1914’de sınırlarımızı geçmiştir. Mevcut ermeni düşmanlığı da tehlikeyi fazlasıyla artırdığından, Ardanuç ve Artvin halkının tamamı yolların kesilmesinden dolayı Şavşat halkının pek az bir kısmı her türlü maddi varlıklarını bırakarak Anadolu içlerine göçmeye mecbur kalmışlardır. Gürcülerle imzalanan anlaşmadan hemen sonra kuvvetleri ile birlikte Kars’ta bekleyen Doğu Cephesi Komutanı Kazım Karabekir Paşa’ya talimat verildi. 22 ŞUBAT 1921 tarihinde Kars’tan hareket eden ordumuz 23 ŞUBAT günü Ardahan’a geldi, aynı kuvvetler daha sonra Sahara dağını aşarak Şavşat, Ardanuç ve Artvin ile Borçka’yı geri alarak bir daha müdahale edilmeyecek şekilde Anavatana dahil etti.

Şavşat Coğrafyası

Şavşat, doğuda Ardahan il merkezi ile Hanak İlçesi, kuzeydoğuda Posof İlçesi, güney ve güney batıda Ardanuç, batıda Artvin Merkez ve Borçka İlçesi, kuzeyden de Gürcistan Devleti ile çevrilidir.

1.317 kilometrekarelik dağlık ve engebeli bir arazi üzerine yayılmış bulunan Şavşat İlçesinin dört yanı yüksek dağlarla çevrilidir. 3.537 metreye yükselen Karçkal Dağları, ilçenin batı ve kuzeybatı yönünü sınırlandırır. Kuzeyde 2.250 metre yükseklikteki Sivritepe (Arsiyan) dağları ile 3.000 metreyi aşan Cin dağları bulunmaktadır. Doğuda Ardahan-Artvin sınırlarını teşkil eden Yanlızçam dağ sinsilesinden 2.650 metre yükseklikteki Sahara Dağları, Güneyde ise 3.050 Metreyi bulan Karagöl dağları vardır.

İlçenin rakımı minimum 950 metre, maksimum ise 1800 metredir. İlçe Merkezin rakımı 1100 metredir. Türkiyenin en güzel ilçelerinden biridir.

Şavşat ilçesi Akarsu bakımından zengindir. İlçede çok sayıda buzul gölü bulunmaktadır. Bu göller nispeten küçük göllerdir. Göllerin en büyüğü Karagöl dağlarında bulunan ve bu dağa kendi adını veren Karagöl’ dür. Bol miktarda alabalık bulunan gölden sulama amaçlı olarak yaralanılmaktadır. Meşeli Köyü orman içi mevkiinde Milli parklar kapsamı içerisinde bulunan ikinci bir karagöl mevcut olup piknik, mesire yeri özelliğine sahiptir. Pınarlı köyü yakınlarında Balık Gölü, Arsiyan yaylasında ise Kız Gölü, Boğa Gölü ve Koyun Gölü isminde göller bulunmaktadır.

İlçe dahilinde şifalı maden suları mevcuttur. Bunlardan Çermik-Çoraklı Köyü sınırları içerisinde bulunan sıcak su kaplıcası romatizmal hastalıklara iyi gelmektedir.

İlçede Karadeniz iklimi ile karasal iklim arasında bir geçiş iklimi hakimdir. Yüksek rakımlı olan yerlerde kışlar çok uzun sürer. Bu bölgelerde kasım ayında başlayan kar yağışları nisan ayı ortalarına kadar sürer.

İlçe bitki örtüsü bakımından zengindir. Zengin iğne yapraklı ormanlar mevcut olduğu gibi alçak rakımlı yerlerde yapraklı ağaçlara da rastlamak mümkündür.

Şavşat Ekonomisi

Şavşat, Artvin’in diğer ilçelerinde olduğu gibi engebeli araziye sahip bir ilçedir. İlçede, tarımsal arazilerin sınırlı olması, sanayi tesislerinin bulunmaması, başlıca diğer sektörlerin de gelişmemiş olmasının sonucu olarak istihdam olanakları yetersiz kalmaktadır. Gelişime uygun potansiyeli bulunan turizm sektörünün ilçe ve il ekonomisine katkısının artırılması amaçlı çalışmalar sürdürülmektedir. İlçe ekonomisi büyük ölçüde tarımsal üretime dayalıdır. Tarımsal üretim, ağırlıklı olarak, geleneksel aile tipi işletme yapısı şeklinde görülür.

İlçe ekonomisinde önemli yeri bulunan hayvancılık, giderek azalan bir trend izlemektedir. 61 köyü bulunan ilçede, 16.037 adet büyükbaş ve 12.535 adet de küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Hayvancılık açısından son derece elverişli imkanlara sahip ilçede, hayvancılığın teşvik edilmesi amaçlı çalışmalar sürdürülmekte olup, bu kapsamda yönlendirme ve kamusal destekler sağlanmaktadır.

Şavşat büyük ve küçükbaş hayvancılık yanında arıcılık açısından da son derece uygun koşullara sahiptir. Arıcılık alanında da üreticilere, kamusal imkanlar dahilinde teşvik ve yönlendirme desteği sağlanmaktadır. Başlangıcında, Çoruh havzasında uygulanan seracılık-örtü altı yetiştiriciliğinin iklim koşullarının uygunluğu ve çiftçilerden gelen talepler üzerine il genelinde yaygınlaşması ile Şavşat’ta da seracılık faaliyetlerine başlanılmıştır.

1997 yılında Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Dayanışma Vakfı parasal desteği ile başlatılan seracılık faaliyetleri yaygınlaşmaktadır. Bu kapsamda amaçlanan yeni istihdam alanlarının yaratılması, tarımsal üretimde çeşitlilik ve verimin sağlanması hedefine ulaşılmıştır. 1317 kilometrekare yüzölçümü bulunan ilçenin tarım arazisi varlığı 175.696 dekar, sulu arazisi 54.840 dekar, kuru tarım alanı 120.856 dekar, mera alanı 364.166 dekar, orman alanı 552.565 dekar ve kültür dışı arazi de 224.573 dekardır. İlçenin tarım arazileri genellikle çayır olarak değerlendirilmektedir. İlçede yetiştirilen başlıca ürünler patates, armut, elma, ayva, erik, kiraz, kızılcık ve cevizdir.

İlçede Tarım kesimi ile Esnaf kesimine kredi sağlayan Ziraat Bankası bulunmaktadır.

Şavşat Mutfağı

  • Süt ve Süt Ürünlerinden Yapılan Yemekler

Peynir kuymağı ve kaymak kuymağı.

  • Sebzelerden ve Kır Otlarından Yapılan Yemekler

Dağ pancarı, kuş yemeği, gımı, yaban semizotu, pazı kavurması, ebegümeci. Ayrıca bazı otlardan yemek yapılmaktadır. Taze asma yaprağı, pazı ve lahanadan sarma yapılmaktadır.

  • Hamur İşleri

Katmer, silor, börek (cevizli, peynirli, kıymalı, tereyağlı), kete, erişte, hınkal, tahıl gevreği, mısır gevreği, bişi, fetir, mafiş lokum, çırığ, cimur, kançlama, makarna, mantı, dügmaç hamur işlerindendir.

  • Diğer Yemekler

Kışlık kavurma, ağaç şişlerde yapılan kebaplar etli yemeklerin yöreye özgülerindendir. Keşkek, gendima ve şilav gibi yemekler tanelilerden yapılan yemeklerdendir.

  • Tatlılar

Kabak tatlısı, Hasuta, kaysefe, zurbiyet, demir tatlısı, sütlaç, elma, armut, dut ve üzüm pestilleri, aşure, baklava ve ballı lokum tatlılardandır.

  • Çorbalar

Purşuk çorbası, ayran çorbası, tutmaç çorbası, ayran kalacoşu, eşki çorbası, bulgur çorbası, soğan harşosu, çinçar çorbası, erik çorbası, ğerğel çorbası, sulu harşo, hele çorbası, kabak çorbası, kesme çorbası, pancar çorbası, yöreye özgü çorbalardandır.

  • Yemekler

Soğan sadveli, patates yemeği, köfte, yatık döner, pazı dalı yemeği, erik yemeği, yoğurt harşosu, sütlü yumurta, un harşosu, kayğana, çilbur, süt harşosu, bulama (ağuz), motrevli, papasela, kapama, kapuska, çenço, Kuymak, Peynir eritmesi, sarma, haşil, soğan yemeği.

  • Turşular

Lahana turşusu, fasülye turşusu, pazi turşusu, domates turşusu, salata turşusu, Ğimi turşusu.

  • Marmelât ve Pekmezler

Dut pekmezi, Kızılcık koravası, armut pekmezi, üzüm pekmezi, kiraz pekmezi, erik pekmezi, armut hoşavı, ayva pekmezi, üzüm marmelatı, kızılcık marmelatı, kuşburnu marmelatı.

Ayrıca yöremiz insanı dut, elma, ayva, armut gibi meyveleri kurutarak “kak” yapar, çerez veya hoşaf olarak tüketir. Şavşat mutfağının bir diğer vazgeçilmezi yöremizde yetiştirilen ve haşlanarak veya fırınlanarak tüketilen beyaz patatestir.

 

YUSUFELİ

Yusufeli Tarihi: İlçenin ilk kuruluşu Erzurum sancağına bağlı 1879 yılında “Kiskim” (Alanbaşı Köyü) adı ile gerçekleştirilmiş, ilçe merkezi bir süre sonra Öğdem’e nakledilmiş, 1894 yılında da Ersis’e (bugünkü Kılıçkaya Beldesi) alınmıştır. İlçe merkezi 26 Haziran 1926 tarih ve 877 sayılı Kanunla tekrar Öğdem’e nakledilerek Artvin’e bağlanmıştır.1933 yılında Artvin’in ilçe olmasıyla Yusufeli ilçesi tekrar Erzurum’a bağlanmıştır. 1936 yılında Merkezi Artvin olmak üzere kurulan o günkü adı ile Çoruh Vilayetine bağlanmış daha sonra 16 Şubat 1950 tarih ve 3531 sayılı Daha fazlasını oku